Waarom de paniek over AI en banenverlies nergens op slaat
En wat zelfscankassa’s, supermarktmedewerkers en carrièreswitches daarmee te maken hebben
De kans is groot dat je de afgelopen maanden, net als duizenden andere Nederlandse ondernemers en professionals, de nieuwsberichten over AI met een mix van fascinatie en lichte onrust hebt gevolgd. De rapporten vliegen je om de oren. Het IMF stelt dat bijna 40% van de banen wereldwijd wordt geraakt. De OESO waarschuwt dat 27% van de functies in landen als Nederland op de schop gaat. Het UWV concludeert dat routinetaken in taal en data kwetsbaar zijn voor vervanging.
De onderliggende boodschap is onontkoombaar: er komt een golf aan. Een golf die de arbeidsmarkt zoals we die kennen, fundamenteel zal veranderen. De angst is tastbaar en de vraag “wat betekent dit voor mijn team, mijn bedrijf, mijn eigen carrière?” is volkomen legitiem.
Toch is er een belangrijk patroon dat vaak over het hoofd wordt gezien: we hebben dit allemaal al eens meegemaakt. Deze collectieve angst is geen uniek fenomeen van het AI-tijdperk. Het is een herhaling van een patroon.
De blauwdruk voor de toekomst van werk ligt niet in een abstract rapport van het World Economic Forum. Hij ligt in het gangpad van de Albert Heijn.
De Grote Zelfscan-Opstand (die er nooit kwam)
We spoelen de tijd tien, vijftien jaar terug. Albert Heijn rolt op grote schaal de zelfscankassa uit. De reacties zijn niet mals. De scepsis is enorm, het verzet voelbaar, zowel bij klanten als bij het personeel zelf.
De argumenten die toen werden gebruikt, lijken griezelig veel op de AI-kritiek van vandaag:
“De caissières moeten hun baan houden!” Het was een moreel appèl. Een machine mocht de mens niet verdringen. De werkgelegenheid stond op het spel.
“Het sociale praatje gaat verloren!” De menselijke interactie aan de kassa was een heilig, onvervangbaar onderdeel van de winkelervaring. Automatisering zou leiden tot kille, onpersoonlijke supermarkten.
“Ik ga toch niet het werk van de supermarkt doen?” Het voelde als een brutale afwenteling van taken op de klant. Een bezuiniging verpakt als innovatie.
De bemande kassa was een bastion van menselijkheid en werkgelegenheid. De angst was dat dit bastion zou vallen, met massale werkloosheid en ontzielde winkels als onvermijdelijk gevolg.
Waar zijn de Caissières Gebleven?
Loop vandaag een willekeurige Albert Heijn binnen. Wat zie je? De rijen voor de twee overgebleven bemande kassa’s zijn vaak leeg. Het grote scanplein daarentegen zoemt van de activiteit. Mensen grijpen massaal naar de handscanner, vullen hun tassen en rekenen af zonder een medewerker aan te kijken.
De voorspelde opstand bleef uit. Sterker nog, het tegenovergestelde gebeurde. We hebben de technologie massaal omarmd, omdat het een fundamenteel pijnpunt oploste: wachten in de rij. De customer journey verbeterde drastisch.
Maar dit is slechts de helft van het verhaal. De echte les, de les die elke professional en ondernemer nu moet begrijpen, zit in het antwoord op die ene, cruciale vraag: waar zijn al die duizenden caissières gebleven?
Ze zijn niet massaal ontslagen. Ze zijn niet vervangen. Ze zijn geëvolueerd.
De saaie, repetitieve, pols-belastende taak, het eindeloos scannen van barcodes, is geautomatiseerd. En de mens? Die werd vrijgemaakt voor werk met een significant hogere toegevoegde waarde.
Hoe Werk Echt Veranderde
De Allround Winkelmedewerker: Dit is de meest voorkomende verandering. De medewerker die vroeger acht uur per dag achter de kassa zat, is nu in de hele winkel te vinden. Ze vullen de vakken, assisteren bij de zelfscankassa’s, beantwoorden vragen van klanten in de gangpaden en springen bij waar nodig. Hun waarde zit niet meer in de snelheid van scannen, maar in hun brede kennis van de winkel en hun flexibiliteit.
Van Barcodescanner naar Probleemoplosser: Een deel van het voormalige kassapersoneel is nu Servicemedewerker Zelfscan. Hun taak is niet meer het uitvoeren van een repetitieve handeling, maar het begeleiden van klanten, het oplossen van technische problemen en het optreden als menselijke vraagbaak. Ze zijn de human interface voor de technologie.
Van Kassarol naar Leiderschapsrol: Velen grepen de kans om intern door te groeien naar functies als Teamleider, Shiftleider of zelfs Supermarktmanager. Ze gingen van het uitvoeren van een geïsoleerde taak naar het coördineren van een team en het dragen van operationele verantwoordelijkheid.
De technologie nam de laagste-waarde-taak over, waardoor de mens werd vrijgemaakt voor hogere-waarde-interacties: service, advies en leiderschap. De baan verdween niet; hij werd beter, uitdagender en interessanter.
De AI Co-piloot is de Nieuwe Zelfscanner
En nu staan we weer op precies hetzelfde kruispunt. De angst dat AI onze rapporten schrijft, onze data analyseert en onze e-mails beantwoordt, is de moderne versie van de angst voor de zelfscankassa.
Ja, AI zal de repetitieve, voorspelbare delen van ons kenniswerk overnemen. Het ‘barcodescannen’ van de 21e-eeuwse professional ziet er zo uit:
Het transcriberen van interviews en vergaderingen.
Het opstellen van standaard rapportages en samenvattingen.
Het doorzoeken van enorme hoeveelheden juridische of technische documenten.
Het schrijven van basis-code of het debuggen van routinefouten.
Het beantwoorden van de 50 meest gestelde klantvragen.
En net als bij de zelfscanner, moeten we dat niet vrezen, maar omarmen. Want het automatiseren van deze taken bevrijdt ons voor het échte, onvervangbare werk. Het werk waarvoor we zijn aangenomen, maar waar we door de dagelijkse rompslomp vaak niet aan toekomen. Het werk dat waarde creëert:
Strategie bepalen in plaats van data verzamelen.
Complexe onderhandelingen voeren in plaats van contracten doorzoeken.
Een diepe, vertrouwensvolle klantrelatie opbouwen in plaats van support-tickets afhandelen.
Baanbrekende, creatieve oplossingen ontwerpen in plaats van bestaande informatie te herkauwen.
De komende jaren zullen we allemaal ‘servicemedewerkers’ en ‘vers-specialisten’ worden in ons eigen vakgebied. We zullen AI instrueren als een co-piloot, de output kritisch valideren en onze unieke menselijke expertise, strategisch inzicht, empathie, creativiteit toevoegen waar het algoritme stopt.
De rapporten van het IMF en de OESO zijn geen doemscenario’s. Het zijn routekaarten voor een onvermijdelijke, maar positieve transitie. Een transitie die we al eens succesvol hebben doorlopen, in elke supermarkt in Nederland.
De vraag is dus niet of AI je takenpakket verandert. De vraag is: welke saaie, repetitieve taak laat jij met liefde los om eindelijk het werk te gaan doen dat er écht toe doet?
Wacht niet tot het te laat is, start vandaag nog. Hulp nodig? Neem contact met ons op.
Luciano Currie
Oprichter, HUMANAGENT
- The HUMAN Loop