De Digitale Kater | Waarom Europa's AI-Dromen Uiteenspatten
Waarom Nederlandse auteurs Meta uitdagen en de groeiende AI-vertrouwenskloof
Terwijl de beloftes van de AI-revolutie en digitale onafhankelijkheid ons om de oren vliegen, dient de harde realiteit zich aan. Het is de kater na het feest: Europa's droom van een eigen, geavanceerde chipfabriek spat uiteen, waardoor onze afhankelijkheid pijnlijk zichtbaar wordt. Tegelijkertijd komt aan het licht dat de AI-modellen waar we op bouwen, getraind zijn met data van dubieuze komaf, wat een diepe vertrouwenskloof met de klant veroorzaakt.
In deze editie:
Het einde van Intels Duitse droom en wat de mislukte chipfabriek betekent voor onze afhankelijkheid.
De ‘datadiefstal’ van Meta: hoe Nederlandse boeken werden gebruikt om AI te trainen en welk risico jij loopt.
De groeiende AI-vertrouwenskloof en waarom je klant sceptischer is dan je denkt.
Waarom Europa's Duurste Chipfabriek Er Nooit Kwam
Daar gaat het dan, Europa’s droom van digitale onafhankelijkheid. Chipgigant Intel heeft officieel de stekker uit zijn plan getrokken om een megafabriek voor geavanceerde chips in Duitsland te bouwen. Een project van zo'n 30 miljard euro, waar de Duitse overheid bijna 10 miljard aan subsidies voor wilde uittrekken. Het is een bittere pil voor Brussel en een harde reality check voor iedereen die dacht dat je strategische autonomie zomaar kunt kopen.
De beslissing komt niet helemaal uit de lucht vallen. Intel verkeert al langer in zwaar weer. De Amerikaanse pionier is de concurrentieslag met het Taiwanese TSMC en het Koreaanse Samsung aan het verliezen. De nieuwe topman, Lip-Bu Tan, is dan ook hard aan het snijden in de kosten na een kwartaalverlies van bijna 3 miljard dollar. Naast de Duitse fabriek is ook een project in Polen geschrapt.
Deze fabriek was niet zomaar een fabriek. Het was de hoeksteen van de EU Chips Act, het prestigieuze plan van de Europese Commissie om het Europese marktaandeel in de chipsector te verdubbelen van 10 naar 20 procent in 2030. De paniek tijdens de chiptekorten in de coronapandemie zit er nog goed in, en de angst voor afhankelijkheid van Azië is groot.
De afhankelijkheid blijft. Je toeleveringsketen voor geavanceerde elektronica blijft kwetsbaar. De meest geavanceerde chips, essentieel voor AI, data-analyse en high-tech producten, komen nog steeds uit een geopolitiek zeer gevoelige regio. De spanningen rond Taiwan zijn geen ver-van-je-bedshow, maar een direct risico voor jouw bevoorrading.
Strategische autonomie is een illusie. Dit debacle laat zien hoe extreem moeilijk en duur het is om een complete productieketen voor halfgeleiders op te bouwen. Zelfs met miljarden aan subsidies is het niet gelukt. Europa mist het ecosysteem en de concurrerende spelers om op het hoogste niveau mee te doen. Wachten op een Europese oplossing is geen strategie.
We krijgen niet de beste technologie. TSMC bouwt nog wel een fabriek in Duitsland, maar die gaat zich richten op oudere, minder geavanceerde chips, voornamelijk voor de auto-industrie. Belangrijk, maar niet de 'state-of-the-art' technologie die de toekomst bepaalt. Voor de allernieuwste chips blijven we afhankelijk van import.
Toch is er, ironisch genoeg, ook opluchting, vooral in Duitsland. De herinnering aan de failliete batterijfabrikant Northvolt, die na 600 miljoen euro staatssteun omviel, is nog vers. Het idee om 10 miljard euro aan belastinggeld te pompen in een bedrijf als Intel, dat duidelijk worstelt om relevant te blijven, werd door velen gezien als een enorm risico. De vraag is of de EU een noodlijdende gigant overeind probeerde te houden in plaats van een gezonde markt te stimuleren. Misschien is Europa hier wel aan een financieel zwart gat ontsnapt.
De realiteit is dat het ambitieuze doel van de EU Chips Act voor 2030 zo goed als onhaalbaar is geworden. De droom van een volledig Europese chipvoorziening is voorlopig de ijskast in. Voor Nederlandse ondernemers is de conclusie helder: de strategische afhankelijkheid van Azië is een feit dat niet snel zal veranderen. Risicomanagement en het bouwen van veerkrachtige, internationale toeleveringsketens is en blijft de enige werkbare strategie.
Meta's 'diefstal' van Nederlandse boeken: wat dit betekent voor jouw bedrijf
Het rommelt al een tijdje, maar nu heeft het conflict een Nederlands gezicht gekregen. Honderden Nederlandse auteurs, van bestsellerschrijvers tot journalisten, zijn woedend op Meta. De reden? Hun boeken zijn zonder toestemming of vergoeding gebruikt om de AI-modellen van het bedrijf, zoals die in WhatsApp en Instagram, te trainen.
De Auteursbond heeft al meer dan 600 meldingen ontvangen van schrijvers die hun werk herkenden in de dataset. Dit is geen toeval. Uit rechtbankdocumenten in de VS blijkt dat Meta willens en wetens gebruikmaakte van LibGen: een gigantische, illegale online bibliotheek met miljoenen boeken en artikelen. Een analyse van Nieuwsuur toont aan dat meer dan de helft van de Nederlandse bestsellers uit 2023 in die database zat toen Meta ermee aan de slag ging.
Voor ondernemers en professionals is dit meer dan een ver-van-je-bed-show over auteursrecht. Het legt een fundamenteel risico bloot in de AI-tools die je dagelijks gebruikt. De 'maffiapraktijken', zoals de Auteursbond het noemt, tonen de roekeloze datahonger van techgiganten en de juridische mijnenvelden die daaruit voortkomen.
Wat dit extra interessant maakt, is de spagaat tussen de VS en Europa. In Amerika verdedigt Meta zich met het argument van 'fair use': het idee dat ze de data gebruiken om iets compleet nieuws te maken. Een Amerikaanse rechter ging daar onlangs in mee in een vergelijkbare zaak. Maar in Europa bestaat dat principe juridisch gezien nauwelijks. AI-jurist Charlotte Meindersma stelt het helder: zonder toestemming mag je auteursrechtelijk beschermd werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Punt.
Voor jouw bedrijf betekent dit concreet een paar dingen:
Je loopt indirect juridisch risico. Wanneer je AI-tools van Meta of vergelijkbare aanbieders inzet, bouw je op een fundament dat juridisch wankel is in de EU. De kans op claims, of op zijn minst op tools die plotseling aangepast of teruggetrokken moeten worden, is reëel.
De 'black box' is een bedrijfsrisico geworden. Weet jij precies waarmee de AI-assistent die je gebruikt, is getraind? Meta is er niet transparant over. Die onwetendheid is niet langer een technisch detail, maar een strategische kwetsbaarheid, zeker met de naderende AI Act.
De ethische lat gaat omhoog. Steeds meer klanten en partners willen weten waar de technologie vandaan komt. Het gebruik van tools die zijn gebouwd op wat neerkomt op diefstal, wordt een steeds groter reputatierisico. De ethische toeleveringsketen geldt straks ook voor je AI.
De reactie van Meta zelf is tekenend. Het bedrijf stelt simpelweg dat het mag wat het doet en dat hun modellen “ongelooflijke innovatie” stimuleren.
Het echte gevaar schuilt in de onwil om samen te werken. Meta heeft al aangegeven de gedragscode van de nieuwe Europese AI Act niet te zullen ondertekenen. Dit is een openlijke ramkoers met Brussel, die bedrijven die van hun diensten afhankelijk zijn, klem zet.
Dit betekend dat de herkomst van de trainingsdata een kritische factor is geworden. Voor Nederlandse ondernemers is dit het signaal om leveranciers kritisch te bevragen op hun data en de juridische risico's van je AI-stack serieus te nemen.
De Nederlandse AI-vertrouwenskloof
Terwijl de AI-hype een kookpunt bereikt, groeit er onder de motorkap een serieus probleem: Nederlanders vertrouwen er voor geen meter op hoe bedrijven hun data gebruiken. En dat begint de motor van de vooruitgang te doen sputteren.
Een nieuw onderzoek van Usercentrics, een bedrijf gespecialiseerd in privacy-technologie, legt de vinger op de zere plek. De cijfers liegen er niet om. Maar liefst 82% van de Nederlandse consumenten snapt niet volledig wat bedrijven met hun gegevens doen. Bijna zes op de tien (57%) maken zich specifiek zorgen dat hun data worden ingezet om AI-modellen te trainen.
Dit is geen abstracte onvrede. Het vertaalt zich direct in gedrag. Meer dan de helft van de Nederlanders (53%) klikt minder vaak op de ‘alles accepteren’-knop dan drie jaar geleden. Het gevoel ‘het product te zijn geworden’, dat door 62% wordt gedeeld, is een sentiment dat direct ingrijpt op de dataverzameling van bedrijven.
Wat dit extra interessant maakt, is dat dit wantrouwen precies samenvalt met de enorme datahonger van de nieuwe generatie AI. Deze systemen hebben data nodig zoals een motor brandstof nodig heeft. En net nu iedereen vol inzet op AI, begint de toevoer te haperen.
Kijk naar het eerdere verhaal over Meta. Lees tussen de regels door: het is een direct gevolg van een klimaat waarin het ongericht verzamelen en gebruiken van data maatschappelijk onhoudbaar wordt. De regelgeving is een symptoom, het wantrouwen is de ziekte.
Voor Nederlandse ondernemers betekent dit concreet een paar dingen:
De ‘alles accepteren’-knop is een aflopende zaak. Wat ooit een handige manier was om zonder frictie data te verzamelen, wordt een bron van irritatie en wantrouwen. Je zult harder moeten werken om op een eerlijke manier aan je data te komen.
Transparantie is een wapen, geen last. Het onderzoek toont aan dat het vertrouwen in sociale media (20%) en de horeca (21%) extreem laag is, terwijl banken (58%) het beter doen. Juist in die laag-vertrouwen sectoren kan radicale openheid over je datagebruik een manier zijn om je te onderscheiden van de concurrentie.
Het trainen van je AI-model is een potentieel PR-risico. Als je klantdata gebruikt om je eigen AI te bouwen, heb je een ijzersterk en glashelder verhaal nodig. Zonder expliciete, begrijpelijke toestemming zit je op een tijdbom.
En wacht vooral niet op de toezichthouder om de regels voor je te verduidelijken. Het rapport laat zien dat slechts 45% van de consumenten erop vertrouwt dat de overheid hen beschermt. De markt, jouw klant, is een veel snellere en hardere rechter dan de Autoriteit Persoonsgegevens ooit zal zijn. De reputatieschade van een dataschandaal is vaak groter dan de boete.
De jacht op data voor AI-modellen botst frontaal met het geduld van de consument. Vertrouwen is het nieuwe kapitaal, en transparantie de enige manier om het op te bouwen.
The Shortlist
Huawei onthult zijn CloudMatrix AI-cluster, een direct antwoord op NVIDIA's GB200, en toont hiermee een belangrijke Chinese doorbraak in AI-hardware. Hoewel de prestaties indrukwekkend zijn, is het systeem duurder en minder energie-efficiënt, wat de strategische focus op een eigen, binnenlandse technologie-stack benadrukt.
Amazon bracht per ongeluk een gecompromitteerde versie van zijn officiële Q-extensie voor VS Code uit, die een commando bevatte om bestanden en cloudresources te wissen. De malafide code was twee dagen live en onderstreept de veiligheidsrisico's in de AI-gedreven softwareketen, zelfs bij grote tech-leveranciers.
Midjourney integreert AI-videogeneratie direct in Discord, waardoor gebruikers nu ook naadloos loopende video's kunnen maken en animaties kunnen genereren tussen een start- en eindafbeelding. Deze update verlaagt de drempel voor het maken van dynamische visuele content aanzienlijk voor abonnees.
Sapient Intelligence onthult een nieuwe AI-architectuur die complexe redeneertaken tot 100x sneller uitvoert dan LLM's, met slechts 1000 trainingvoorbeelden. Deze doorbraak in efficiëntie opent de deur naar krachtige, gespecialiseerde AI voor bedrijven waar data en rekenkracht beperkt zijn.